Obrzęk limfatyczny (lymphoedema), definiowany jest jako choroba przewlekła i głęboko rzutuje na sprawność fizyczną i na psychikę dotkniętych nim pacjentów. Uważany jest za schorzenie o charakterze postępującym, jeśli jest pozostawione bez leczenia.

Uciążliwości przewlekłego obrzęku chłonnego w postaci dyskomfortu, bólu, nawrotowych zapaleń tkanki łącznej lub wtórnych zniekształceń w układzie kostno-stawowym i zaników mięśniowych powodujących niesprawność fizyczną sprawiają, że chorzy stale poszukują pomocy u lekarzy i terapeutów różnych specjalności. Niewiele osób ma świadomość, że przewlekły obrzęk chłonny może być przyczyną zaburzeń emocjonalnych, depresji a nawet prób samobójczych. W wyjątkowych sytuacjach może być również przyczyną powstania mięsaka naczyń chłonnych (lymphangiosarcoma) – groźnego nowotworu o bardzo niekorzystnym rokowaniu.

Do głównych przyczyn obrzęku limfatycznego należą: uszkodzenie naczyń i usunięcie węzłów chłonnych, zastosowanie radioterapii, a także powikłania pooperacyjne w postaci zapalenia czy przedłużonego chłonkotoku. Szczególnie niebezpieczna jest radioterapia, która podobnie jak powikłania zapalne stymuluje powstanie procesu włóknienia i bliznowacenia w obrębie operowanej okolicy, a to powoduje zamknięcie naczyń chłonnych, zastój chłonki i nasilenie obrzęku. Każdy zastój limfatyczny jest powikłany zakażeniem płynu tkankowego/limfy, zwłaszcza w okolicach o dużej ekspozycji na zakażenia (własna flora). Jest to tzw. dermato-lymphangio-adenitis (DLA). Na skutek incydentu DLA dochodzi do dalszego uniedrożnienia naczyń limfatycznych, włóknienia węzłów oraz nasilenia zastoju płynu tkankowego (obrzęku).

Obrzęk chłonny po leczeniu chirurgicznym rozwija się dwufazowo. W pierwszej fazie jest spowodowany ostrym zastojem chłonki i odczynem zapalnym w tkankach wokół rany operacyjnej. Między 7. a 10. dniem następuje zmniejszenie obrzęku w konsekwencji wytwarzania się dróg odpływu chłonki. Druga faza trwałego już obrzęku rozpoczyna się po kilkunastu miesiącach lub po latach. Względny zastój chłonny istnieje cały czas, ale obrzęk pojawia się zwykle dopiero po zadziałaniu takiego czynnika, jak zakażenie lub uraz mechaniczny skóry. Dochodzi wówczas do zapalnego uszkodzenia drobnych zregenerowanych lub obocznych naczyń chłonnych. Wraz z postępem niewydolności układu chłonnego zmieniają się charakterystyczne cechy obrzęku.

Można wyróżnić cztery okresy jego rozwoju.

Stadium początkowe, tzw. zerowe – to stan bez objawów klinicznych, nie obserwuje się jeszcze obrzęku tkanek, jednakże zdolność do transportu chłonki jest osłabiona.

Stadium pierwsze – jest odwracalne, obrzęk jest nieznaczny, miękki i ciastowaty, ustępuje samoczynnie w spoczynku.

Stadium drugie – to stan, w którym obrzęk nie zmniejsza się samoistnie, skóra traci elastyczność, a w tkance podskórnej występują zmiany pod postacią limfostatycznego zwłóknienia. W badaniu palpacyjnym obrzęk ma twardszą konsystencję niż zmiana w pierwszym stadium. Jeśli nie podejmie się leczenia, stan ten jest nieodwracalny. Nagromadzenie bogatobiałkowego płynu prowadzi do zwłóknienia i stwardnienia skóry oraz tkanki podskórnej.

Stadium trzecie – najbardziej zaawansowane, występuje wówczas, gdy postępuje proces proliferacji (rozrastania) tkanki łącznej, co zagraża sklerotyzacją skóry, walcowatym zniekształceniem kończyn (słoniowacizna) z monstrualnych rozmiarów powiększeniem objętości kończyn i częstymi powikłaniami (róża, grzybice, przetoki limfatyczne, zrogowacenie).